In steeds meer steden en gemeenten in Vlaanderen worden vrijwilligerskorpsen opgericht om ondersteuning te bieden bij nood- en crisissituaties. De Vlaamse Regering wil, samen met de lokale besturen, de burgerlijke weerbaarheid versterken en moedigt daarom gemeenten actief aan om dergelijke korpsen op te richten. Het doel is duidelijk: de talenten en vaardigheden van gemotiveerde burgers bundelen en op een gecoördineerde, efficiënte manier inzetten wanneer het erop aankomt. Rode Kruis-Vlaanderen speelt hierin een centrale rol en ondersteunt de gemeenten bij de opstart, opleiding, organisatie én inzet van deze vrijwilligerskorpsen.
Waarom gemeentelijke vrijwilligerskorpsen?
Nood- en crisissituaties tonen steeds opnieuw hoe kwetsbaar onze samenleving kan zijn, maar ook hoe groot de kracht van solidariteit is. Vlamingen hebben in het verleden al bewezen dat spontane hulpacties levens kunnen redden en grote impact hebben. De Vlaamse overheid wil dat potentieel versterken en duurzaam verankeren in lokale structuren.
De kern van het initiatief is om burgers op te leiden en klaar te stomen voor situaties waarin snelle en gecoördineerde ondersteuning nodig is. Via een basisopleiding EHBO en jaarlijkse bijscholingen worden vrijwilligers uitgerust met de nodige kennis en vaardigheden om eerste hulp te bieden en op een veilige manier ondersteuning te bieden aan de hulpdiensten.
De inzet van vrijwilligers kan breed gaan:
• Logistieke taken, zoals het vullen en verdelen van zandzakken, bevoorrading of bedeling van eten en materiaal.
• Operationele steun, bijvoorbeeld bij evacuaties, opvang of het registreren van slachtoffers.
• Medische ondersteuning, binnen de grenzen van hun opleiding.
• Zoekacties, ondersteuning bij vermiste personen.
• En andere concrete hulp bij rampsituaties.
Door dergelijke korpsen op te richten, streven gemeenten naar meer veerkracht en zelfredzaamheid, zowel op collectief als individueel niveau.
Wat is een gemeentelijk vrijwilligerskorps?
Een gemeentelijk vrijwilligerskorps bestaat uit een gemotiveerde groep burgers van minstens 16 jaar oud, met minimaal 10 leden, die kunnen worden opgeroepen tijdens een noodsituatie. Ze worden opgeleid, geregistreerd en gecoördineerd via de digitale crisistool van Rode Kruis-Vlaanderen. Vanaf oktober 2025 zullen vrijwilligers via dit systeem ook gemobiliseerd worden bij noodsituaties.
Belangrijkste kenmerken van zo’n korps:
- Minstens 10 leden, vanaf 16 jaar.
- Verplichte EHBO-opleiding + jaarlijkse bijscholing + deelname aan simulatieoefening.
- Rekrutering, registratie, verzekering en coördinatie via Rode Kruis-Vlaanderen.
- Gemeente beslist wanneer het korps wordt ingezet.
- Vrijwilligers vervangen nooit politie, brandweer of medische hulpdiensten, maar ondersteunen hen.
- Inzet mogelijk bij lokale én grootschalige noodsituaties.
Vrijwilligers die geregistreerd staan, zijn tijdens interventies verzekerd voor lichamelijke ongevallen en burgerlijke aansprakelijkheid. In uitzonderlijke situaties kan het Rode Kruis ook spontane vrijwilligers mobiliseren. Die worden eveneens verzekerd, maar hun gegevens worden na afloop verwijderd.
Financiering en ondersteuning.
De Vlaamse overheid financiert de uitbouw van gemeentelijke vrijwilligerskorpsen tot maximaal 80 leden per gemeente. Vanaf het 81ste lid staat de gemeente zelf in voor de kosten. Deze grens wordt jaarlijks herbekeken.
Daarnaast wordt Rode Kruis-Vlaanderen gefinancierd om onder meer te voorzien in:
- Opleidingen, bijscholingen en oefeningen.
• Verzekering van de vrijwilligers.
• Operationele coördinatie.
• 24/7 permanentie.
• Digitale crisistool voor oproepen, aansturing en registratie.
Lokale besturen worden zo maximaal ontzorgd. Voor wie meer wil weten: Meer info via: https://www.vlaanderen.be/lokaal-bestuur/gemeentelijke-vrijwilligerskorpsen
Samenwerking tussen gemeenten?
Een interessante vraag is of buurgemeenten ook kunnen samenwerken en één groter vrijwilligerskorps vormen — bijvoorbeeld in een intergemeentelijke zone. Dat kan potentieel voordelen bieden op vlak van efficiëntie, personeelsgebruik, uitwisseling van kennis en snellere inzet over gemeentegrenzen heen. De Vlaamse overheid sluit dergelijke samenwerkingen niet uit, maar laat de keuze bij de lokale besturen.
De regio Sint-Lievens-Houtem – Lede – Herzele – Erpe-Mere vormt één stevige cluster van samenwerkende gemeenten op diverse domeinen. De vraag stelt zich of ook voor de opstart van een vrijwilligerskorps een gezamenlijke aanpak op tafel ligt.
Wordt er in Sint-Lievens-Houtem, Lede, Herzele en Erpe-Mere een korps opgericht?
De vier lokale besturen onderzoeken momenteel elk op hun manier de mogelijkheden. Een gezamenlijk korps voor de volledige zone zou een primeur kunnen zijn, maar de gemeenten kunnen er ook voor kiezen elk een eigen korps uit te bouwen.
Wij vroegen de vier burgemeesters om een stand van zaken én hun visie: volgt elk apart of kiezen ze voor samenwerking? Hun reacties leest u in ons vervolgartikel.
Sint-Lievens-Houtem richt eigen vrijwilligerskorps op: “Samen staan we sterker”
Sint-Lievens-Houtem zet een nieuwe stap richting meer lokale slagkracht en verbondenheid. Burgemeester Tim De Knyf (NH) kondigt aan dat de gemeente een eigen vrijwilligerskorps zal oprichten. Het korps moet ingezet worden bij evenementen, noodsituaties, lokale acties en gemeenschapsinitiatieven.
Volgens de burgemeester is het idee gegroeid vanuit de sterke betrokkenheid van de Houtemnaars: “Onze gemeente zal een eigen vrijwilligerskorps oprichten. We hebben hier enorm veel geëngageerde inwoners die klaarstaan om te helpen wanneer het nodig is. Met dit korps willen we hen bundelen, opleiden en op een gestructureerde manier inzetten. Zo kunnen we als gemeenschap sneller schakelen en elkaar ondersteunen.”
Het vrijwilligerskorps zal flexibel worden samengesteld en kan bijvoorbeeld worden ingezet voor uiteenlopende taken, zoals: ondersteuning bij evenementen – hulp bij gemeentelijke acties en initiatieven – ondersteuning bij crisissituaties of noodhulp en logistieke taken bij grotere projecten. De vrijwilligers zullen per inzet of themagroep kunnen kiezen waarin ze willen meewerken, zodat iedereen zijn of haar talenten kan benutten.
De gemeente plant om vrijwilligers te voorzien van basisopleiding en ondersteuning, zodat de werking vlot en veilig kan verlopen. “We willen meer zijn dan een lijst van namen,” benadrukt De Knyf. “Het korps moet een vorm van trots en verbondenheid creëren. Een warm netwerk waarop we kunnen rekenen.”
Een officiële oproep om in te stappen volgt weldra via de gemeentelijke communicatiekanalen. Inwoners die graag hun steentje bijdragen aan het Houtemse gemeenschapsleven zullen zich kunnen aanmelden. Met het vrijwilligerskorps wil Sint-Lievens-Houtem een toekomstgerichte, solidaire en lokaal verankerde samenwerking tussen bewoners stimuleren. “Samen maken we onze gemeente sterker,” besluit de burgemeester.
Lede onderzoekt oprichting van eigen vrijwilligerskorps.
Burgemeester Geertrui Van De Velde (CD&V) laat weten dat ook de gemeente Lede werk wil maken van een eigen vrijwilligerskorps. De burgemeester reageert daarmee op het groeiend aantal gemeenten dat inzet op structurele ondersteuning door vrijwilligers, bijvoorbeeld bij evenementen, noodsituaties of maatschappelijk ondersteunende initiatieven.
“Wij als gemeente zijn eveneens aan het onderzoeken om een vrijwilligerskorps op te richten,” zegt Van De Velde. “Vrijwilligers vormen vandaag een onmisbare schakel in het lokale leven. We willen bekijken hoe we de vele enthousiaste mensen in onze gemeente kunnen samenbrengen, begeleiden en op een gecoördineerde manier kunnen inzetten.”
De gemeente ziet in zo’n korps een manier om engagement te bundelen en de lokale dienstverlening te versterken. Denk daarbij aan logistieke hulp bij evenementen, ondersteuning tijdens crisissituaties, zorgzame buurtinitiatieven of hulp bij gemeentelijke acties.
Volgens de burgemeester wordt momenteel een eerste verkennende fase opgestart. Daarbij wil de gemeente ook lokale verenigingen en inwoners betrekken om te peilen naar noden, verwachtingen en mogelijke vormen van samenwerking. “Het is belangrijk dat dit geen concurrentie vormt voor bestaande verenigingen, maar net een aanvulling wordt die hen mee kan versterken,” benadrukt Van De Velde.
De gemeente belooft hierover later meer duidelijkheid te scheppen. Inwoners die interesse hebben om mee te denken of zelf vrijwilliger te worden, zullen binnenkort de kans krijgen om hun engagement kenbaar te maken.
Erpe-Mere bereidt oprichting van vrijwilligerskorps voor: “Overleg met Veiligheidscel vond vorige week plaats”
Ook in Erpe-Mere worden stappen gezet richting de oprichting van een eigen gemeentelijk vrijwilligerskorps. Burgemeester Tom Van Keymolen (CD&V) bevestigt dat de voorbereidingen volop aan de gang zijn.
“Erpe-Mere is eveneens in volle voorbereiding voor het oprichten van een vrijwilligerskorps. De voorbije werkweek nog overleg over gehad met de Veiligheidscel,” aldus de burgemeester.
Met zo’n vrijwilligerskorps wil de gemeente inzetten op een georganiseerde en efficiënte ondersteuning bij lokale evenementen, noodsituaties, dienstverlening en gemeenschapsprojecten. Het korps zou moeten bestaan uit geëngageerde inwoners die zich op vrijwillige basis willen inzetten voor de gemeenschap, onder begeleiding van de gemeentelijke diensten.
Het overleg binnen de Veiligheidscel toont aan dat de gemeente de oprichting ernstig en gestructureerd wil aanpakken, met aandacht voor veiligheid, organisatie en duidelijke afspraken.
Meer details over de concrete invulling, aanmeldingsprocedure en opstart worden in de komende maanden verwacht.
Herzele richt voorlopig geen vrijwilligerskorps op voor noodsituaties: “Geen reële nood en te veel onduidelijkheden”
De gemeente Herzele zal voorlopig geen vrijwilligerskorps oprichten dat kan worden ingezet bij rampen of ernstige incidenten. Dat bevestigt burgemeester Benjamin Rogiers (Open VLD Herzele). De beslissing volgt na grondig intern overleg binnen de gemeentelijke veiligheidscel en in samenspraak met de betrokken hulp- en veiligheidsdiensten.
Volgens burgemeester Rogiers is het in de huidige situatie niet aangewezen om zo’n korps op te starten. “Op dit moment wordt er binnen de gemeente Herzele geen vrijwilligerskorps opgericht dat specifiek wordt ingezet bij rampen of ernstige incidenten. Deze beslissing werd genomen na overleg binnen de gemeentelijke veiligheidscel en in afstemming met de verschillende betrokken hulp- en veiligheidsdiensten.”
Bezorgdheden binnen verschillende disciplines.
Uit de interne evaluatie blijkt dat er heel wat praktische en organisatorische vraagtekens zijn. “Binnen de verschillende disciplines bestaan er bezorgdheden over onder meer de eindverantwoordelijkheid, de operationele aansturing van vrijwilligers op het terrein, de aansprakelijkheid bij schade, de inzetbaarheid en de praktische organisatie,” verduidelijkt Rogiers. “Om die redenen wordt het momenteel efficiënter en veiliger geacht om eventuele extra ondersteuning te voorzien binnen de bestaande en professioneel uitgebouwde veiligheidsstructuren.”
Zowel politie, hulpdiensten als gemeentelijke logistieke diensten gaven aan dat het moeilijk is om vrijwilligers zonder professionele achtergrond te integreren in crisissituaties die snel, gecoördineerd en onder strikte verantwoordelijkheid moeten verlopen.
Beperkte inzetmogelijkheden en geen vastgestelde nood.
Ook de politie is duidelijk: vrijwilligers kunnen niet worden ingezet voor politietaken, wat de mogelijke opdracht van zo’n korps sterk beperkt. “Daarnaast geeft de politie aan dat vrijwilligers niet kunnen worden ingezet voor politionele taken, wat hun mogelijke opdrachtgebied verder beperkt. Ook de logistieke diensten benadrukken dat taken voor vrijwilligers zeer duidelijk moeten worden omschreven en opgevolgd. Op dit moment is er bovendien geen concrete nood vastgesteld voor de oprichting van een dergelijk korps.”
Herzele benadrukt dat er momenteel geen situaties zijn die aantonen dat een extra korps noodzakelijk is. De bestaande structuren en samenwerkingen met professionele interventiediensten volstaan vandaag.
Kosten, materiaal en begeleiding als bijkomende drempels.
Een vrijwilligerskorps oprichten betekent ook investeren in materiaal, opleiding, opvolging en structurele ondersteuning. Dat is vandaag niet haalbaar of verantwoord, klinkt het. “Verder is er de vraag naar de nodige persoonlijke beschermingsmiddelen, opleidingen en het onderhoud van materiaal. Dit brengt niet alleen bijkomende kosten met zich mee, maar vereist ook voortdurende begeleiding en motivatie van vrijwilligers, zelfs wanneer zij langere tijd niet worden ingezet. Zonder een duidelijk kader, een duurzame structuur en een reële nood is het op dit moment niet aangewezen om hierin stappen te zetten.”
Intergemeentelijke samenwerking niet uitgesloten, maar…
Het idee om eventueel samen te werken met omliggende gemeenten werd ook bekeken, maar blijkt geen meerwaarde op korte termijn. “Hoewel intergemeentelijke samenwerking zeker een meerwaarde kan bieden, toont de huidige evaluatie dat het oprichten van een vrijwilligerskorps in deze context momenteel niet de meest geschikte oplossing is.”
Besluit.
Herzele kiest dus voor stabiliteit binnen de bestaande professionele veiligheidsstructuren. De gemeente sluit niet uit dat er in de toekomst opnieuw naar het idee gekeken wordt, maar op dit moment is een vrijwilligerskorps volgens de burgemeester niet nodig, niet efficiënt en niet verantwoord.
