In een charmante poging om de kaatssport weer onder de aandacht te brengen, lanceert de Erfgoedcel Denderstreek deze week een originele mini-documentaire met de sprekende titel ‘De laatste der kaatsers’. Niet toevallig gebeurt dat tijdens het Vlaams Kampioenschap Kaatsen in Herdersem, een dorp waar de kaatstraditie nog springlevend is, althans voorlopig. Want zoals de video zelf treffend in beeld brengt, dreigt deze eeuwenoude volkssport steeds meer in de vergetelheid te raken.
Kaatsen als cultureel erfgoed.
Kaatsen – voor de meesten vandaag een vage herinnering aan grootvaders jeugd of oude dorpsfeesten – was decennialang een vaste waarde in de dorpen van de Denderstreek. Tot diep in de jaren zestig waren kaatsvelden en kaatsballen net zo alledaags als kerktorens en volkscafés. Elk dorp had zijn ploeg, en zelfs binnen buurten of families werden er kaatswedstrijden georganiseerd. Maar intussen is de sport nagenoeg uit het straatbeeld verdwenen, en blijven slechts enkele ploegen in Herdersem en Terjoden actief.
“Met ‘De laatste der kaatsers’ wilden we meer doen dan nostalgie oproepen”, vertelt Jana De Bie van Erfgoedcel Denderland. “We wilden het verhaal van deze volkssport opnieuw tot leven brengen, en dat doen we op een manier die zowel informatief als verrassend is.”
Kaatsers als bedreigde soort.
De zes minuten durende documentaire wijkt af van het klassieke stramien. Geen droge uitleg over spelregels of jaartallen, maar een knipoog naar natuurdocumentaires waarin zeldzame diersoorten worden bestudeerd. In plaats van herten of ijsberen, volgen we hier kaatsers in hun natuurlijke habitat: het speelveld. Elke beweging, elk ritueel – van het kneden van de kaatsbal tot het schreeuwen van een punt – wordt met verwondering en respect geobserveerd.
De documentaire krijgt een extra laag dankzij de iconische stem van Vic De Wachter, de acteur die in Vlaanderen bekendstaat als ‘de stem van de documentaire’. Zijn diepe, gedragen commentaar zorgt voor een komisch contrast met de volkse beelden. “We wilden het genre een beetje op de korrel nemen, maar wel met liefde voor de sport en haar beoefenaars”, benadrukt De Bie. “Daarom kozen we bewust voor een stem die iedereen associeert met serieuze documentaires. Het versterkt het effect.”
Lokale helden, universele boodschap.
De opnames vonden plaats tijdens echte wedstrijden in Herdersem en Terjoden, waarbij de nog actieve kaatsploegen spontaan meewerkten. En hoewel het uitgangspunt humoristisch is, voelt de kijker de ernst van het onderliggende verhaal: dit is een sport met geschiedenis, tradities en mensen van vlees en bloed. Kaatsen is meer dan een spel; het is verbonden met dorpsidentiteit en gemeenschapsgevoel.
Met deze productie hoopt de Erfgoedcel niet alleen aandacht te vragen voor het sportieve en historische belang van kaatsen, maar ook jongeren en nieuwe generaties nieuwsgierig te maken. “We hebben gemerkt dat humor en herkenbaarheid deuren openen die met droge educatie gesloten blijven”, aldus De Bie. “Als mensen door deze video gaan vragen: wat is kaatsen eigenlijk? Of: waar kan ik dat eens proberen? Dan is onze missie geslaagd.”
Te bekijken en te delen.
De mini-documentaire ‘De laatste der kaatsers’ is sinds deze week gratis te bekijken via de sociale mediakanalen en website van Erfgoedcel Denderstreek. Ze vormt een mooie aanvulling op de activiteiten rond het Vlaams Kampioenschap in Herdersem, waar de sport nog één keer schittert in de spotlights. https://www.youtube.com/watch?v=3r2BirVTHUU&t=1s
Een verdwijning hoeft geen einde te zijn. Met deze warme en geestige documentaire wordt duidelijk: zo lang er verhalen verteld worden over de kaatsers, zijn ze niet echt verdwenen.
