Net voor Allerheiligen, het moment bij uitstek waarop families hun dierbaren herdenken, ontstond er onverwachte opschudding in Sint-Lievens-Houtem. Op de populaire Facebookpagina Sint-Lievens-Houtem Nostalgie verscheen een uitgebreid bericht waarin werd beweerd dat de begraafplaats rond de Sint-Michielskerk in twee fases bijna volledig zou verdwijnen. Volgens het bericht zouden in een eerste fase “grotendeels alle graven” verdwijnen, om tijdens een tweede fase in 2037 volledig te worden afgegraven. Enkel de graven van oud-strijders zouden worden ontzien.
Heel wat inwoners en nabestaanden vonden kort nadien aan de graven van hun dierbare overledenen een plakkaat terug met de melding dat de concessie diende verlengd te worden, wat het ongeruste gevoel enkel aanwakkerde. De veronderstelde toekomstige afgraving van het kerkhof zorgde dan ook voor beroering en verdriet bij heel wat families.
Het Facebookbericht dat voor beroering zorgde.
De boodschap op Sint-Lievens-Houtem Nostalgie, getiteld “Bijna verleden tijd!”, maakte een emotioneel geladen analyse van de situatie en hekelde het vermeende beleidsplan. De beheerder stelde dat wie geen aanzienlijke bedragen zou overmaken aan de gemeentekas, slechts twaalf jaar uitstel zou krijgen en daarna definitief afscheid zou moeten nemen van het graf van zijn of haar dierbare.
Het bericht omschreef de bredere tendens in Vlaanderen waarbij begraafplaatsen worden omgevormd tot groene openbare ruimtes en gedenkparken: “Ik hoor vaak het argument: ‘het is overal zo, er is een algemene trend om deze plaatsen te transformeren.’ Dit gebeurt om plaats te maken voor groene openbare ruimtes, om de biodiversiteit te bevorderen en te voldoen aan de wens voor ontspanning in verstedelijkte gebieden. Ook zou de focus meer en meer verschuiven naar het creëren van gedenkparken in plaats van louter begraafplaatsen.”
Maar volgens de auteur werd onvoldoende stilgestaan bij de emotionele, familiale en culturele impact van dergelijke beslissingen.
“Het verdwijnen van een kerkhof kan groot verdriet veroorzaken, omdat het vaak voelt als het verliezen van een laatste tastbare plek van herinnering aan een dierbare. Het biedt een tastbare plek voor verdriet en ondersteunt de herdenking. Het creëert een gevoel van verbinding met de overledene, evenals met het verleden en de familiegeschiedenis.”
In het bericht werd bovendien gewezen op de symbolische, psychologische en spirituele betekenis die kerkhofbezoeken voor mensen hebben: “Een kerkhofbezoek is een persoonlijke, vaak intieme ervaring die mensen helpt om te gaan met verlies, herinneringen te koesteren en hun relatie met de overledene te onderhouden, en dat is niet eindig in de tijd!”
Daarnaast werd de erfgoedwaarde van begraafplaatsen benadrukt als historische, culturele en artistieke getuigen van het lokale verleden: “Een kerkhof kan ook zeker beschouwd worden als cultureel erfgoed, omdat het historisch, architectonisch, artistiek en cultureel erfgoed vertegenwoordigt.”
Tot slot verwees Sint-Lievens-Houtem Nostalgie naar een precedent in Herentals, waar gelijkaardige plannen tot massaal protest leidden: “In Herentals heeft het stadsbestuur een gelijkaardige actie aangekondigd, doch een petitie met 600 handtekeningen van geschokte nabestaanden, overhandigd aan de bevoegde schepen, heeft de plannen on hold gezet. Benieuwd of het in Houtem zover komt?”
Officiële reactie: Gemeente spreekt van foutieve en misleidende informatie.
De commotie bleef niet onopgemerkt. Schepen van Begraafplaatsen Jan Van Den Bossche (NH) reageerde uitgebreid én streng. Volgens hem is de informatie die circuleerde ronduit onjuist en wordt op basis van een standaardprocedure foutief geconcludeerd dat het kerkhof verdwijnt.
“Met klem delen wij mee dat de informatie die op een bepaalde facebookpagina afgelopen dagen verscheen, onterechte en foute informatie is. De begraafplaats rond de Houtemse kerk dient helemaal niet te moeten verdwijnen.”
Van Den Bossche benadrukte dat de plakkaatjes die aan vele graven verschijnen géén aankondiging van afbraak zijn, maar een wettelijk verplichte procedure om te informeren over het verstrijken of ontbreken van een concessie: “Dit is enkel de wettelijk verplichte procedure om mensen de kans te geven hun concessie te verlengen als ze dat wensen. Blijkbaar wordt zich blind gestaard op de plakaatjes dat de concessie moet vernieuwd worden of anders zullen verwijderd worden. Van heel wat graven bezit onze gemeentelijke dienst Burgerzaken niet de nodige informatie van de familie. Via dit systeem krijgen wij die gegevens eindelijk correct binnen.”
De schepen verduidelijkte dat wie bij een overlijden geen concessie nam, hiervan destijds schriftelijk op de hoogte werd gebracht, inclusief de gevolgen. “Na tien jaar verstrijkt de termijn van niet-geconcedeerde graven. Deze graven kunnen verwijderd worden nadat gedurende één jaar een afschrift van de beslissing tot verwijderen aan het graf én aan de ingang van de begraafplaats is geplaatst.”
Deze regelgeving geldt in heel Vlaanderen en is geen lokale politiek ingevoerd plan om het kerkhof te verwijderen, aldus de schepen.
Geen prijsverhoging, integendeel.
De schepen wenste bovendien een hardnekkig misverstand weg te werken: Sint-Lievens-Houtem behoort tot de weinige gemeenten die de tarieven niet hebben opgetrokken. “Wij zijn de enige gemeente in de streek die de prijzen niet hebben verhoogd, we hebben ze zelfs naar beneden gelijkgesteld. Zelfs ouders die een kind verliezen dat de leeftijd van 18 jaar niet heeft bereikt, betalen geen concessie: de concessie is volledig kosteloos voor 50 jaar.”
Communicatie, emoties en toekomst: wordt dit vervolgd?
De situatie toont duidelijk hoe gevoelig de omgang met begraafplaatsen ligt en hoe belangrijk transparante communicatie is. Het Facebookbericht, dat zeer persoonlijk en emotioneel geladen was, verwoordde gevoelens die breed leeft bij nabestaanden: de behoefte aan een vaste, respectvolle en blijvende herdenkingsplek. Aan de andere kant benadrukt de gemeente dat zij zich strikt aan wettelijke verplichtingen houdt en dat er géén plannen bestaan om de begraafplaats af te graven, zoals gesuggereerd.
