Op de gemeenteraad van Lede, gehouden op 24 april 2025, heeft de meerderheid – bestaande uit CD&V en de Coöperatie – beslist om het zogeheten ‘vragenhalfuurtje’ voor burgers af te schaffen. Dit agendapunt, dat jarenlang een vaste waarde was op het begin van de gemeenteraad, gaf inwoners de kans om in eigen naam, rechtstreeks en in openbaarheid vragen te stellen aan het gemeentebestuur.
De beslissing leidde tot felle kritiek van oppositiepartij Open Lede, die de afschaffing typeert als “een kaalslag van de democratische cultuur in Lede.” Volgens hen verdwijnt hiermee één van de laatste overgebleven vormen van directe burgerinspraak, net op een moment dat het lokaal vertrouwen in politiek onder druk staat.
Wat is het vragenhalfuurtje?
Het vragenhalfuurtje bood burgers de mogelijkheid om vooraf schriftelijk een vraag in te dienen die, indien goedgekeurd, aan het begin van de gemeenteraad behandeld werd. De vraagsteller kreeg hierbij het woord en kon in dialoog gaan met het gemeentebestuur. Het systeem werd ingevoerd als laagdrempelig participatie-instrument en werd de afgelopen jaren benut voor vragen over onder meer verkeersveiligheid, buurtproblemen, ruimtelijke ordening, sportvoorzieningen en hulpdiensten.
Open Lede: “Uniek instrument verdwijnt zonder volwaardig alternatief.”
Open Lede reageerde scherp op de beslissing. In een mededeling stelt de partij:
“Wat ooit een uniek participatie-instrument was, wordt zonder veel debat of alternatief geschrapt. In tijden waarin betrokkenheid daalt en mensen afhaken, is het net onze taak om deze ruimte te koesteren. Deze beslissing druist niet alleen in tegen het participatiereglement dat eind 2023 werd ingevoerd, maar ook tegen de geest van het Decreet Lokaal Bestuur.”
Volgens de partij was het vragenhalfuurtje het enige kanaal waarin inwoners rechtstreeks, niet-gefilterd en publiekelijk hun stem konden laten horen aan de voltallige gemeenteraad. “Het klopt dat het moment niet maandelijks door tientallen burgers werd benut,” zegt een gemeenteraadslid van Open Lede, “maar dat maakt het net zo waardevol. Wie het woord nam, deed dat doelbewust en met maatschappelijk draagvlak.”
De partij benadrukt dat het halfuurtje onder meer gebruikt werd door buurtcomités zoals die van de Paddenstraat, Heiplasstraat en Hoging, door FC Smetlede, en door burgers met bezorgdheden over de brandweerkazerne, verkeerssituaties en lokale dienstverlening.
Meerderheid verwijst naar evaluatie: “Instrument werd gemonopoliseerd.”
De meerderheidspartijen zien het echter anders. Zij baseerden hun beslissing op een evaluatie van het gebruik van het vragenhalfuurtje in de voorbije drie jaar. Daaruit bleek dat het instrument vooral werd aangewend door één specifiek partijlid van Open Lede.
Statistieken volgens het gemeentebestuur:
- In 2022: 11 van de 14 vragen (78,57%) waren van één persoon.
- In 2023: 22 van de 28 vragen (78,57%).
- In 2024: 6 van de 9 vragen (66%).
Na het invoeren van een limiet op het aantal vragen per burger (3 voor de gemeenteraad, 3 voor de OCMW-raad), merkte het bestuur dat andere leden en sympathisanten van Open Lede de rol van vraagsteller opnamen. Bovendien waren bepaalde vragen reeds via raadsleden ingediend als formeel agendapunt.
“Het systeem werd gepolitiseerd en verloor zijn oorspronkelijke doel: participatie van de gewone burger. Daarom kiezen we nu voor alternatieven die inclusiever zijn en niet via één partij lopen,” klinkt het bij het college.
Andere participatiekanalen in de plaats?
Het gemeentebestuur benadrukt dat burgerparticipatie belangrijk blijft, maar dat het gekozen heeft voor andere, “meer representatieve en gestructureerde” vormen van inspraak. Daarbij wordt verwezen naar het participatiereglement dat op 1 juli 2024 in werking trad, dat volgende kanalen omvat:
- Verzoekschriften: burgers kunnen schriftelijke vragen of voorstellen indienen, waarop binnen drie maanden formeel geantwoord wordt.
- Volksraadplegingen: kunnen georganiseerd worden op initiatief van de gemeenteraad of op vraag van burgers.
- Burgerbudget: jaarlijks budget waarop inwoners kunnen intekenen voor wijkgerichte projecten rond leefbaarheid en samenwerking.
- Adviesraden: o.a. jeugdraad, cultuurraad en binnenkort een vernieuwde landbouwraad.
Daarnaast verwijst het bestuur naar de openbaarheid van bestuur, waarbij elk document kan worden opgevraagd, en naar de beschikbaarheid van gemeentelijke diensten en raadsleden via telefoon of e-mail.
Structurele machtsverschuiving?
Op dezelfde gemeenteraad werd ook een technische herbevestiging goedgekeurd van de financiële drempels waarbij het college van burgemeester en schepenen een dossier kan behandelen zonder goedkeuring van de gemeenteraad.
Open Lede uitte daar eveneens bezorgdheid over:
“Deze technische herziening betekent een verschuiving van beslissingsmacht naar het college. Minder controle, minder transparantie en minder debat zijn het gevolg. In combinatie met het verdwijnen van het vragenhalfuurtje ontstaat een gevaarlijke tendens waarbij het bestuur zich steeds minder moet verantwoorden tegenover burgers én oppositie.”
Inspraak: recht of gunst?
De kern van het debat lijkt fundamenteel: is inspraak een recht dat spontaan moet kunnen worden opgenomen, of een proces dat moet verlopen via vaste structuren en mandaten?
Open Lede verkiest het eerste en beschouwt de afschaffing als een “symbooldossier” dat aantoont hoe de huidige meerderheid participatie eerder als een formaliteit dan als een democratische reflex beschouwt.
Het bestuur van haar kant wijst op efficiëntie, representativiteit en een bredere betrokkenheid via andere kanalen. “De democratie eindigt niet met het afschaffen van een vragenhalfuurtje,” klinkt het bij CD&V, “maar zij moet zich aanpassen aan veranderende tijden, waarin ook digitale en structurele participatie een rol spelen.”
Politiek signaal voor 2025?
Met de gemeenteraadsverkiezingen in aantocht, is het politieke belang van dit dossier niet te onderschatten. Inspraak en betrokkenheid zullen ongetwijfeld thema’s worden in de campagne.
Wat voor de ene partij een noodzakelijke hervorming is, voelt voor de andere als een uitholling van de democratie. Het laatste woord is hier duidelijk nog niet over gezegd.
